در برخی دورهها، تأخیر در قاعدگی میتواند نگرانیهایی برای بسیاری از زنان ایجاد کند و آنها را به دنبال راهکارهایی برای تنظیم یا تسریع این فرآیند سوق دهد. یکی از روشهایی که همواره مورد توجه قرار گرفته، انجام فعالیتهای ورزشی است؛ بهویژه تمریناتی با شدت بالا که گفته میشود میتوانند بر چرخه قاعدگی تأثیر بگذارند. اما آیا واقعاً ورزشهای سنگین میتوانند باعث شروع پریود شوند؟ در این مقاله به شکل تخصصی به بررسی تأثیر ورزشهای شدید بر روند قاعدگی میپردازیم و انواع تمریناتی را معرفی میکنیم که ممکن است در تحریک پریود مؤثر باشند.
پیش از آن باید به خاطر داشته باشید برای انجام ورزش های سنگین، آنالیز بدن در بهترین مرکز آنالیز بدن تهران می تواند مناسب ترین ورزش ها در این زمینه را با توجه به میزان توان بدنی شما، به شما نشان دهد.
ورزشهای سنگین بهطور مستقیم باعث شروع قاعدگی نمیشوند، اما میتوانند به شکل غیرمستقیم در تحریک آن نقش داشته باشند. وقتی فرد دچار تأخیر در پریود میشود، یکی از دلایل رایج آن عدم تعادل در محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-تخمدان است. ورزش با شدت متوسط تا زیاد، اگر با برنامهریزی دقیق و تغذیه مناسب همراه باشد، میتواند باعث بهبود عملکرد این محور از طریق کاهش سطح کورتیزول (هورمون استرس) و افزایش حساسیت گیرندههای استروژن و پروژسترون شود.
همچنین، فعالیت بدنی گردش خون در ناحیه لگن را افزایش داده و انقباضات رحم را تحریک میکند، که این عوامل ممکن است به شروع قاعدگی کمک کنند. با این حال، ورزش بیشازحد یا بدون ریکاوری کافی ممکن است نتیجه معکوس داشته باشد و موجب آمنوره (قطع پریود) شود. بنابراین، شدت، مدت و نوع ورزش باید با دقت و بر اساس وضعیت هورمونی و بدنی فرد انتخاب شود.
همچنین لازم است این نقل قول دکتر پاترا کیسی درباره ورزش های سنگین برای پریود شدن را بخوانید:
زنی که بیش از حد لاغر است یا تمرینات بسیار شدید و طولانیمدت انجام میدهد، ممکن است پریود خود را از دست بدهد. این وضعیت معمولاً با کاهش شدت تمرینات، افزایش وزن یا مدیریت سطح استرس قابل برگشت است.
منبع: mayoclinic
برای تحریک قاعدگی از طریق ورزش، باید فعالیتهایی انتخاب شوند که بتوانند جریان خون در ناحیه لگن را افزایش دهند، سطح استرس را کاهش دهند و تعادل هورمونی بدن را بهبود بخشند. ورزشهای سنگین و نیمهسنگین اگر بهدرستی انتخاب شوند، میتوانند به تسریع پریود کمک کنند؛ بهویژه در شرایطی که فرد دچار تأخیر قاعدگی ناشی از استرس، سبک زندگی بیتحرک یا اختلالات هورمونی خفیف باشد.
نام تمرین | نحوه تأثیرگذاری بر قاعدگی | نکات اجرایی |
---|---|---|
اسکوات سنگین | تحریک عضلات لگن و شکم، افزایش فشار مثبت در ناحیه رحمی | ۳ ست ۱۲ تا ۱۵ تکرار با وزنه متوسط؛ تنفس کنترلشده |
تمرینات اینتروال (HIIT) | افزایش ترشح اندورفین، بهبود حساسیت انسولین و کاهش استرس | ۲۰ دقیقه تمرین با نسبت ۳۰ ثانیه فعالیت/۳۰ ثانیه استراحت |
دویدن روی تردمیل یا فضای باز | افزایش ضربان قلب، تنظیم متابولیسم و تحریک محور هیپوتالاموس-هیپوفیز | حداقل ۳۰ دقیقه با شدت متوسط تا بالا، ۳ تا ۴ روز در هفته |
دوچرخهسواری ثابت با مقاومت بالا | فعالسازی عضلات ران، لگن و شکم؛ افزایش جریان خون لگنی | ۴۵ دقیقه با مقاومت متوسط تا زیاد، کنترل ریتم تمرین |
کیک بوکسینگ یا تمرینات رزمی | تخلیه تنشهای عصبی، افزایش گردش خون و ترشح هورمونهای تنظیمکننده | ۳۰ تا ۴۵ دقیقه؛ حرکات انفجاری با استراحت کافی بین راندها |
تمرین با وزنه برای پایینتنه | تقویت عضلات لگن و جریان خون در رحم و تخمدانها | تمریناتی مانند لانچ، ددلیفت، پل گلوت؛ تکرارهای کنترلشده |
کراس فیت (CrossFit) | تمرین ترکیبی قدرتی و هوازی با شدت بالا، تقویت سیستم غدد درونریز | باید زیر نظر مربی انجام شود، چون فشار زیادی به بدن وارد میکند |
پلهنوردی یا دستگاه استپمیل | افزایش ضربان قلب و تحریک مکانیکی ناحیه لگن | ۲۰ تا ۳۰ دقیقه تمرین پیوسته یا تناوبی |
ورزشهای فانکشنال مثل تمرین با توپ پزشکی | درگیر کردن عضلات مرکزی بدن، فعالسازی مغز و سیستم عصبی مرکزی | ۲ تا ۳ جلسه در هفته با حرکات ترکیبی بالاتنه و پایینتنه |
ترکیب این ورزشها با تغذیهی مناسب، خواب کافی و کاهش استرس روزانه میتواند تأثیر آنها را بهشکل قابل توجهی افزایش دهد. همچنین در صورت وجود بیماریهای زمینهای مثل PCOS یا مشکلات تیروئیدی، قبل از انجام این تمرینات باید با پزشک مشورت شود.
در میان تمام تمرینات، اسکوات با وزنه یکی از مؤثرترین ورزشها برای تحریک قاعدگی محسوب میشود. این حرکت با درگیر کردن عضلات لگن، شکم و رانها، جریان خون در ناحیه رحم و تخمدانها را افزایش میدهد و به بهبود عملکرد محور هیپوتالاموس، هیپوفیز و تخمدان کمک میکند. اسکوات همچنین با افزایش ترشح اندورفین، سطح استرس را کاهش میدهد که یکی از عوامل اصلی تأخیر پریود است. انجام ۳ ست ۱۲ تا ۱۵ تکراری با دمبل متوسط، همراه با تنفس عمیق و تمرکز روی فرم صحیح بدن، میتواند به تحریک قاعدگی کمک کند.
این تمرین نهتنها فیزیکی بلکه هورمونی نیز مؤثر است و برای زنانی که دچار قاعدگیهای نامنظم ناشی از کمتحرکی، استرس یا سبک زندگی بیتعادل هستند، گزینهای عالی محسوب میشود. اجرای درست آن تحت نظر مربی توصیه میشود.
در شرایط طبیعی، ورزش میتواند به تنظیم چرخه قاعدگی کمک کند، اما زمانی که شدت تمرینها بیش از توان فیزیولوژیکی بدن باشد یا بدون ریکاوری کافی انجام شود، ممکن است منجر به اختلال در محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-تخمدان (HPO axis) شود. این محور یکی از اصلیترین کنترلکنندههای ترشح هورمونهای جنسی در زنان است. فشار فیزیکی و روانی ناشی از تمرینات سنگین میتواند سطح هورمون کورتیزول (هورمون استرس) را افزایش دهد، که این خود باعث سرکوب تولید گنادوتروپینها (LH و FSH) شده و در نتیجه تخمکگذاری و قاعدگی را متوقف میکند.
هرچند ورزش یکی از روشهای طبیعی برای بهبود عملکرد هورمونی و تنظیم سیکل قاعدگی است، اما برای همه افراد مناسب نیست. در برخی شرایط خاص، انجام ورزش برای تحریک پریود نه تنها بیاثر است بلکه ممکن است وضعیت را بدتر کند. دلیل اصلی این موضوع به شرایط پاتولوژیک یا فیزیولوژیکی خاص بدن برمیگردد که در آن ورزش میتواند اختلالات هورمونی، متابولیکی یا عملکردی را تشدید کند.
برای مثال، افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک (PCOS)، اختلالات تیروئیدی یا کمبود وزن شدید نیاز به مراقبتهای ویژه و برنامههای درمانی ترکیبی دارند و تحریک قاعدگی صرفاً با ورزش ممکن نیست یا ممکن است روند درمان را مختل کند. همچنین در برخی موارد روانی یا تغذیهای، مثل بیاشتهایی عصبی (Anorexia Nervosa)، استفاده از ورزش برای رسیدن به قاعدگی یک انتخاب نادرست و مضر است.
گروه افراد | دلیل منع | توصیه ها |
---|---|---|
افراد دچار اختلالات تیروئیدی (کمکاری یا پرکاری) | اختلال در تولید T3 و T4 باعث بینظمی سیکل قاعدگی میشود. ورزش سنگین ممکن است متابولیسم را بیشتر مختل کند. | ابتدا کنترل دارویی تیروئید انجام شود، سپس تمرینات سبک هوازی با نظارت پزشک آغاز گردد. |
زنان مبتلا به PCOS (سندروم تخمدان پلیکیستیک) | حساسیت به انسولین، اختلال تخمکگذاری و چاقی موضعی، شرایط پیچیدهای ایجاد میکند که با ورزش بهتنهایی اصلاح نمیشود. | ورزش باید بهصورت منظم اما با شدت کنترلشده انجام شود و با درمان دارویی و رژیم غذایی ترکیب گردد. |
افراد با کمبود وزن شدید یا شاخص توده بدنی (BMI) کمتر از 18.5 | چربی بدن ناکافی باعث کاهش استروژن و توقف پریود میشود. ورزش سنگین این وضعیت را تشدید میکند. | افزایش وزن اصولی، تمرکز بر تغذیه غنی و پرهیز از ورزشهای پرشدت تا رسیدن به وزن نرمال توصیه میشود. |
زنان مبتلا به آمنوره هیپوتالامیک | بهدلیل استرس، کالری ناکافی یا ورزش بیشازحد، محور HPO سرکوب شده و تخمکگذاری متوقف میشود. | توقف کامل تمرینات سنگین، تمرکز بر تغذیه، بازیابی روانی و مداخلات پزشکی ضروری است. |
افراد با بیاشتهایی عصبی یا اختلالات تغذیهای | بدن در فاز بقا قرار دارد و هرگونه تلاش برای سوزاندن انرژی بیشتر، به تشدید قطع پریود منجر میشود. | درمان رواندرمانی، افزایش دریافت کالری، توقف ورزش تا بازیابی سلامت عمومی الزامی است. |
زنانی با سابقه پریود بسیار نامنظم یا قطع کامل طولانیمدت (بیش از ۶ ماه) | نشاندهندهی مشکلات عمیقتر هورمونی یا متابولیکی است که ورزش نهتنها مفید نیست بلکه ممکن است آسیبزا باشد. | مشاوره تخصصی غدد، بررسی دقیق خون و هورمونها قبل از تجویز هر برنامه ورزشی ضروری است. |
افراد با سطح بالای کورتیزول (استرس مزمن) | استرس مزمن میتواند هورمونهای زنانه را سرکوب کرده و ورزش سنگین، کورتیزول را حتی بیشتر افزایش دهد. | تمرکز روی یوگا، مدیتیشن و تمرینات تنفسی بهجای ورزشهای سنگین پیشنهاد میشود. |
چند روز باید ورزش کنم تا پریود شوم؟
معمولاً ۳ تا ۵ روز تمرین منظم هوازی یا قدرتی میتواند تأثیرگذار باشد، البته اگر بدن آماده باشد و علت تأخیر جدی نباشد.
آیا یوگا بهتر است یا ورزش سنگین برای پریود؟
یوگا برای کاهش استرس و آرامسازی سیستم عصبی مؤثر است، اما ورزشهای هوازی و قدرتی در تحریک فیزیولوژیکی مؤثرترند.
آیا تمرین در دوران پریود ضرر دارد؟
نه، اگر شدت تمرین سبک تا متوسط باشد، حتی میتواند به کاهش درد و بهبود خلق کمک کند.
ورزش در چه ساعتی برای تحریک قاعدگی بهتر است؟
صبح یا اوایل عصر، زمانی که سطح انرژی بدن بالاتر است، بهترین زمان برای تمرینات تأثیرگذار بر قاعدگی است.